top of page
Search
  • Writer's picturebethel

Zeiruang ahdah Saul nih Jewish Khrihfa arak hrem hna?


Lamkaltu cauk ah, Luke nih a kan hngalhter mi cu, Saul cu Stephen lung-chehnak ah atel ve lawng si loin, amah hrim kha nawlngeitu le Stephen atthihnak hnga hnathlaknak zong a petu si kha a kan hmuhsak. Lamkaltu 7 ah, Stephen nih Prophet konghe pehtlai-in (prophetic speech) bia achim hnu-ah, a miphun Jews mi hna cu “milungkhong hna”, ramcaar lak I Israel phun bantuk tiah achim/ atahchunh-hna. Mipi cu Stephen cungah an thin a-hung I, khua-pi chung in an chuah I, lung in an cheh. Hi hi, upadi-phung ning in tuah mi asi lo, (not a legal action), aphung lo ning in le bia-ceih ta loin an tuah mi si. Sual nih hi thahnak hi nawl a pek hna (Lamkaltu 8:1). Luke nih Saul cu Khrihfa bu hrawkhtu/hremtu ti’in a langhter (Lamkaltu 8:3). Tampi hnuah, Paul nih zeiruang ah dah Khrifa bu a hrem hnanak aruang cu, an Pupa hna phunglam arak tanh caah khan asi tiah a chim (Gal. 1:14). Elijah nih baal prophets pawl cungah ralchannak nganpi angeih bangkhan Paul zongkha Khrihfabu hrawh kha a saduhthah nganbik a rak si ve (Gal 1:22-23, Phil 3:6).


Stephen nih, Jesuh Khirh cu Messaih asi, tlangbawi hna nih ading lo ningin nan thah, sihmanhsehlaw Pathian nih Jesus cu thihnak in a thawhter than, cucaah Jesus hi Messiah a si hrim hrim tiah alanghter tikah. Saul nih aruah mi cu, ‘nawlbia buar’ ah aruah I, Pathian biaceihnak kan ing sual lai ti aphan caah hin, Khrih thanwgtha a chim mi poh cu a rak thah lengmang hna.


Zeiruang ahdah Paul hi, Stephen thanwgtha raungah hin fakpi-in athinhun hna?


Stephen nih Jerusalem i a kenkip I a um mi Jews (Diaspora Jews) Freedmen timi pumhnak inn i a pum mi hna sinah hin bia a chim (Lam. 6:8-10). Biakin pi I aum mi hna mipi-bu mihn (Aramaic) holh ahmang mi hna kha si lo in, Jews mi sin tu-ah hin a chim. Stephen cu Hellenistic Jews (Jews asi nain Greek holh ahmang mi) pa nih cun Jesush cu Messiah asi timi thawngtha kha Greek holh in a holh mi Jews pawl Pathian biaknak hmun ah khan Jesus Messiah asi hrim hrim tiah a chimh hna. Afiang in cun kan theih kho lo nain, Saul (Paul) hi Greek holh in a holh mi hna Pathian an biaknak biakin ahhin atel ve mi asi loh. Saul hi Aramaic holh a holh khomi asi nain, a khua cu Tarsus, Celicia ram I am um mi asi. Cilicia ram I a ummi hna an kong cu Lamkaltu 6:9 nih fiang tein a chim. Zeiruang ah dah an mah Jewish mibu hna nih Stephen cu thilak in lungin an cheh tiah cun, Stephen nih nan nih Jews nih Messiah le Thiang Thlarua biakam thar cu nan hlawt tiah thawngngai le raltha ngain a chim caah hin asi. Cu-ahcun, Saul hi an mah Jewish hruaitu upa ah a telve mi asi. Stephen hremnak le thihnak zong nawl a petu asi.

A cheu Bible scholar nih (Lamkaltu 7) hmangin hin mipi an thin an hunnak aruang kha an hrilh-fiah. Tahchunnakah, mi cheu nih an chim mi cu, Jewish Khrihfa mi hna hin cuarpartan lomi Gentile mi hna kha biakin (synagogue) ah an cohlan hna caah asi an ti. Gentile mi cuarpartan lo mi hna, Jewish Khrihfa nih biakin ah an luhter hna ti hi Saul nih atheih caah hin, Saul caah cun a har ngai ngai.


A cheu nih cun, Gentile zumtu nih hin rawl phunglawm (food laws) hi an buar caah ah asi tiah bia al nak a ngei mi zong an um. Hi bia-al nak zong hi ahman loh, aruang cu Paul zumhnak le doctrine (pre-Pauline) hlanah hin Gentile (convert) zumtu an um rih loh. Galati cauk ah, buainak pakhat cu Gentile mi le Jewish mi rawl-dum tinak hi asi. Asinain, hihi Stephen an thahhnu kum 15 aluan hua ah asi.


Cun, zeiraung ahdah khrihfa mi an rak hrem hna tiah cun, hi Jesuh Khrih thawngtha an chimmi nih hin rambuai nak (political) le mibu buainak (social problem) achuh ter ti an zumh caa zong ahhin asi lai. Abik in amah Rom cozah pawl ca zongah an buai ngai lai. Zei ruangah cun Rom cozah an doh a langhter ngai. Stepehn lung in an rak cheh hlan zongah hin, lamkaltu hna, thanwgtha cu biakin ramri le Jerusalem lawngah hin an rak chim ve.


Athabik araung, Saul nih Lamkaltu hna cawnpiaknak le Messiah kong an cawnpiak nak hi ahman lomi cawnpiaknak asi tiah aruah. Amah Saul caah, Jesuh cu Messiah asi ti cawnpiaknak cu zoh arem lo tuk, apom kho hrim hrim loh. Aruang cu, Jesus cu vailam ah tahmi (thing ah khen) mi poh cu nawlbia chiatsehnak tangah a um mi an si ti hi an mah nawlbia pakhat asi. Saul nih aa timhmi cu, hi lamkaltu cawnpiaknak ahman lomi hi an mah Judah zumhnak le biakin dantatnak system hmang khan remh aa timh. Saul nih cun (reformer) bantuk in a ruah. Cun hi Judaism biaknak nak in Jesuh khrih biaknak a ngan deuh, atha deuh tiah achim mi cu, sual a phawt hna I, arak hrem hna.


Theihternak: Hi article (caa) hi Professor Dr. Phi Long nawlpeknak in lehmi asi.


Note: This articles was not originally composed by me. It was a translation from one of Professor Dr. Phil Long articles, I was given the permission to do so. All credits is on Dr. Phil Long.


Dr. Phil Long Personal Blog: readingacts.com

79 views0 comments

Recent Posts

See All
bottom of page